Dyrektywa o ochronie sygnalistów określa kim jest sygnalista, jakie nieprawidłowości może zgłosić i przy pomocy jakich kanałów. Ale przede wszystkim dyrektywa chroni zgłaszających przed działaniami odwetowymi.
Co to jest dyrektywa o ochronie sygnalistów?
Dyrektywa o ochronie sygnalistów to potoczna nazwa Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej. Dyrektywa ta została opublikowana 26 listopada 2019 roku w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i weszła w życie 17 grudnia tego samego roku.
Kim jest sygnalista?
Sygnalista to osoba, która ujawnia działania niezgodne z prawem w swoim środowisku zawodowym.
Sygnalistą może zostać:
- każdy pracownik, niezależnie od podstawy zatrudnienia (także osoby samozatrudnione, stażyści, wolontariusze),
- członek struktury korporacyjnej spółki (także udziałowcy, akcjonariusze, członkowie organów zarządzających i nadzorczych),
- pracownik zewnętrzny (wykonawca, podwykonawca, dostawca).
Dana osoba zostaje sygnalistą gdy zgłosi naruszenie w kontekście związanym z pracą. Ten kontekst rozumiany jest bardzo szeroko. Obejmuje także proces rekrutacji, negocjację umowy, jak również zgłoszenia dokonywane po wygaśnięciu stosunku prawnego.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej dąży do objęcia ochroną przed działaniami odwetowymi osoby, które takie nieprawidłowości zgłaszają.
Należy pamiętać, że uruchomienie mechanizmów ochrony uzależnione jest od dobrej wiary sygnalisty. Oznacza to, że przekonanie o prawdziwości zgłaszanych informacji i ich związku z zakresem przedmiotowym dyrektywy muszą być uzasadnione.
Czy dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej chroni tylko sygnalistów?
Nie, dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej dodatkowo chroni rodzinę i inne osoby związane z sygnalistą, którym grożą negatywne konsekwencje związane ze zgłoszeniem nieprawidłowości. Przysługuje im analogiczna ochrona, co sygnaliście.
Jakie naruszenia może zgłosić sygnalista?
Zakres przedmiotowy dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej dotyczy naruszeń w dziedzinach:
- zamówień publicznych,
- usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
- bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami,
- bezpieczeństwa transportu,
- ochrony środowiska,
- ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego,
- bezpieczeństwa żywności i pasz, zdrowia i dobrostanu zwierząt,
- zdrowia publicznego,
- ochrony konsumentów,
- ochrony prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwa sieci i systemów informacyjnych.
Jak wyglądać system zgłaszania naruszeń przez sygnalistów zgodny z dyrektywą w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej?
Dyrektywa przewiduje trzy sposoby zgłaszania naruszeń przez sygnalistów:
- kanały wewnętrzne umożliwiające zgłoszenie w ramach struktur danej organizacji (sektor publiczny i prywatny),
- kanały zewnętrzne w ramach wyznaczonych w tym celu organów administracji publicznej,
- podanie informacji o naruszeniach do wiadomości publicznej.
Dyrektywa faworyzuje kanały wewnętrzne umożliwiające zgłoszenie w ramach struktur danej organizacji. Ale decyzja o tym, który kanał informowania zostanie wybrany należy do sygnalisty. Tym samym to na przedsiębiorcy leży ciężar ukształtowania takiej procedury zgłaszania nieprawidłowości i kultury organizacji opartej na zaufaniu, aby sygnaliści preferowali kanały wewnętrzne przed organami publicznymi i mediami.
W jaki sposób dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej chroni sygnalistów?
Celem dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej jest zapewnienie sygnalistom ochrony przed szeroko rozumianymi działaniami odwetowymi, m.in.:
- bezpodstawnemu zakończeniu stosunku pracy,
- odmowie przedłużenia stosunku pracy lub blokowaniu możliwości zatrudnienia u innych pracodawców,
- sabotowaniu ścieżki rozwoju kariery zawodowej,
- podważeniu wiarygodności sygnalisty.
Jakie zmiany czekają przedsiębiorców w związku z dyrektywą w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej?
Przede wszystkim jest to dostosowanie lub utworzenie w strukturach wewnętrznych kanałów i procedur zgłaszania nieprawidłowości. Obowiązek ten obejmie podmioty zatrudniające co najmniej 50 pracowników. Przedsiębiorca może w tym celu zlecić obsługę systemu zgłoszeniowego podmiotowi zewnętrznemu.
Taki kanał musi chronić tożsamość sygnalisty przed ujawnieniem. Zakłada poufność komunikacji z sygnalistą, planowanie czynności wyjaśniających w taki sposób, aby nie naprowadzić osób trzecich na źródło informacji, bezpieczne przechowywanie i archiwizowanie zgłoszeń i dokumentacji.
Dyrektywa wymaga również, aby sygnalista otrzymał potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni oraz informację o podjętych lub planowanych działaniach wraz z uzasadnieniem w terminie do 3 miesięcy.
Dodatkowo przedsiębiorcy powinni poinformować pracowników o zasadach korzystania z zewnętrznych kanałów zgłoszeniowych.
Kiedy dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii Europejskiej zacznie obowiązywać w Polsce?
Państwa członkowskie otrzymały dwuletni termin na implementację Dyrektywy (od grudnia 2019 roku). Mniejsze przedsiębiorstwa (zatrudniające do 250 osób) otrzymają dodatkowe dwa lata na adaptację przepisów.
Może zainteresować Cię także:
Whistleblowing czyli sygnalizowanie. Dlaczego to zjawisko jest postrzegane negatywnie?
Whistleblowing. 4 sposoby na zachęcenie pracowników do zgłaszania nieprawidłowości
Sygnalizowanie w miejscu pracy: dlaczego należy zezwolić na anonimowe zgłoszenie nadużycia?
By 
