Anonimowość sygnalisty? To pytanie pojawia się często w związku z ustawą o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Czy pracodawca jest zobowiązany ją zachować?
Spis streści:
- Kim jest sygnalista?
- Jakie naruszenia może zgłosić sygnalista?
- W jaki sposób sygnalista może dokonać zgłoszenia nieprawidłowości?
- Czy pracodawca jest zobowiązany do zachowania anonimowości sygnalisty?
- Dlaczego anonimowy kanał do dokonywania zgłoszeń chroni Twoją firmę?
Anonimowość sygnalisty? Ale kim w ogóle jest sygnalista?
Zgodnie z dyrektywą o ochronie sygnalistów, sygnalista to osoba dokonująca zgłoszeń naruszeń prawa Unii Europejskiej w środowisku pracy. Wspomniany akt prawny dokładnie określa, czego może dotyczyć zgłoszenie. Sygnalista działa w dobrej wierze. To znaczy, że ma uzasadnione podstawy, by sądzić, że będące przedmiotem zgłoszenia informacje na temat naruszeń są prawdziwe w momencie dokonywania zgłoszenia.
Sygnalista jest zawsze chroniony przed działaniami odwetowymi, niezależnie od wielkości organizacji (dotyczy wszystkich podmiotów prawnych w sektorze prywatnym i publicznym).
Sygnalistą może zostać (wg projektu polskiej ustawy):
- pracownik, także w przypadku, gdy stosunek pracy już ustał,
- osoba ubiegająca się o zatrudnienie, która uzyskała informację o naruszeniu prawa w procesie rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- przedsiębiorca,
- akcjonariusz lub wspólnik,
- członek organu osoby prawnej,
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- stażysta,
- wolontariusz
- praktykant
- funkcjonariusz
- żołnierz zawodowy
Jakie naruszenia może zgłosić sygnalista?
Zgonie z dyrektywą o sygnalistach, ochronie podlegają osoby, które zgłaszają naruszenia prawa UE w dziedzinach:
- zamówienia publiczne;
- usługi, produkty i rynki finansowe oraz zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
- bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami;
- bezpieczeństwo transportu;
- ochrona środowiska;
- ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe;
- bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt;
- zdrowie publiczne;
- ochrona konsumentów;
- ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych;
Głoszenia mogą dotyczyć także naruszeń mających wpływ na interesy finansowe Unii i rynku wewnętrznego. Co ważne, nie chodzi tylko o naruszenia, które miały miejsce, ale także o podejrzenie dotyczące potencjalnych naruszeń.
W jaki sposób sygnalista może dokonać zgłoszenia nieprawidłowości?
Sygnalista może zgłosić nieprawidłowość korzystając z wewnętrznego lub zewnętrznego kanału przyjmowania zgłoszeń lub dokonać ujawnienia publicznego.
Niezależnie jaki sposób wybierze – jest chroniony przed działaniami odwetowymi.
Do wprowadzenia kanału wewnętrznego są zobowiązane organizacje zatrudniające powyżej 50 pracowników. Godne uwagi jest to, że ograniczenia te nie mają zastosowania w sektorach finansowym, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska. Zaleca się wprowadzenie kanału także w mniejszych firmach i instytucjach. Dlaczego? Ze wzglądu na negatywne skutki braku możliwości załatwienia sprawy wewnątrz organizacji. Do najbardziej dotkliwych należą straty finansowe i wizerunkowe.
Kanał wewnętrzy musi spełniać wiele przesłanek. Po pierwsze musi chronić tożsamość zgłaszającego i osób podanych w zgłoszeniu. Powinien także pozwalać na dwustronną komunikację, ponieważ należy potwierdzić przyjęcia zgłoszenia i poinformowaniu zgłaszającego o podjętych działaniach następczych. Równie ważne jest funkcjonowanie w zgodzie z RODO.
Analogicznie do kanału wewnętrznego funkcjonuje kanał zewnętrzny, którego obiorcą są organy państwowe.
Sygnalista może dokonać równocześnie zgłoszenia wewnętrznego, zewnętrznego i ujawnienia publicznego. Może się tak stać na przykład wówczas, gdy po zgłoszeniu wewnętrznym nie zostaną podjęte żadne działania następcze.
Anonimowość sygnalisty – czy pracodawca jest zobowiązany do jej zachowania?
Pracodawca nie jest zobowiązany do zachowania anonimowości sygnalisty. Musi natomiast zagwarantować ochronę tożsamość zgłaszającego. Obowiązek zachowania poufności dotyczy obu kanałów. To znaczy i wewnętrznego, i zewnętrznego. Państwa członkowskie muszą zapewnić, by tożsamość osoby dokonującej zgłoszenia nie została ujawniona bez wyraźnej zgody tej osoby. Nie może jej poznać żadna osoba, która nie jest upoważnionym członkiem personelu właściwym do przyjmowania zgłoszeń i podejmowania w związku z nimi działań następczych. Ma to również zastosowanie do wszelkich innych informacji, na podstawie których można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować tożsamość osoby dokonującej zgłoszenia.
Czy brak obowiązku sprowadza anonimowość sygnalisty na drugi plan? Niekoniecznie. Warto zwrócić uwagę, co o anonimowości sygnalisty mówi ustawa. Wskazuje ona, aby w procedurze wewnętrznej określić system zachęt do korzystania z kanału wewnętrznego. Taką „zachętą” może być na przykład umożliwienie zgłoszeń anonimowych.
Na koniec jeszcze jedna kwestia. Jeśli pracownik dokona zgłoszenia zewnętrznie, to tożsamość osoby dokonującej zgłoszenia znana jest tylko upoważnionym członkom personelu właściwego organu. Czyli jeśli pracownik sygnalizuje na zewnątrz, to firma i tak się nie dowie, kto jest zgłaszającym.
Dlaczego anonimowy kanał do dokonywania zgłoszeń chroni Twoją firmę?
Dyrektywa i ustawa o ochronie sygnalistów są odpowiedzią na tzw. „kulturę strachu”. Co to jest „kultura strachu”? To taka sytuacja, w której ludzie wolą nie dostrzegać i nie reagować na łamanie prawa, niewłaściwe albo nieetyczne zachowanie innych. Wszystko po to, by nie narażać samych siebie.
Anonimowy kanał do dokonywania zgłoszeń chroni firmy i instytucje – tylko taka forma jest w stanie pokonać barierę strachu przed działaniami odwetowymi. Na koniec jeszcze jedna ważna kwestia. Pamiętajmy, że anonimowy kanał nie wyklucza zgłoszeń dokonywanych pod imieniem i nazwiskiem. Sygnalista może się podpisać pod zgłoszeniem, jeśli czuje się z tym komfortowo. Można mu także udostępnić formularz opcjonalny. Wówczas sam zdecyduje, czy chce zostawić swoje dane.
Warto dodać, że organizacja, która zezwala na anonimowe zgłaszanie, odciąga uwagę od sygnalisty i skupia ją na problemie. To informacja wysyłana do pracownika: interesuje mnie to, co zgłaszasz, a nie to, kim jesteś; chcę rozwiązać problem i dziękuję, że mnie o nim informujesz.
Możemy pomóc Ci wdrożyć prosty system do sygnalizowania nieprawidłowości w Twojej firmie. Umów się na prezentację systemu Sygnanet 1 na 1.
________________
Przeczytaj także: Jakie są reakcje i doświadczenia pracowników na wprowadzenie anonimowego systemu do zgłaszania nieprawidłowości w firmach?
By 
